Tο διεθνές περιβάλλον και οι σημερινές προκλήσεις για την Ελλάδα

Αν και οι πανδημίες ξεκινούν ως υγειονομικές κρίσεις που απειλούν κυρίως τη δημόσια υγεία, εξελίσσονται τελικά σε ευρύτερα κοινωνικοοικονομικά φαινόμενα. 

Τόσο κατά την τρέχουσα περίοδο όσο και στο άμεσο μέλλον, οι επιπτώσεις της COVID-19  είναι ήδη δραματικές  σε κάποιες οικονομικά ασθενέστερες περιοχές.

Όσον αφορά στην Ελλάδα, μετά από δέκα χρόνια πρωτοφανούς – για αναπτυγμένη με κοινοβουλευτικό πολίτευμα χώρα – οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, είχε ξεκινήσει τα τελευταία  χρόνια έστω και δειλά, η διαδικασία επανόδου  σε συνθήκες κανονικότητας. Η απροσδόκητη πανδημία και η σημαντική ύφεση στην οποία  βυθίστηκε προ διετίας όλη η υφήλιος, αποτέλεσε σημαντικό ανασταλτικό παράγοντα γι’ αυτή τη προσπάθεια. Πάνω τις ανοιχτές πληγές του κύκλου των Μνημονίων επικάθισαν οι τραγικές επιπτώσεις  της πανδημίας.

Έτσι το πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας έγινε ακόμα οξύτερο.

Η Ελλάδα χρειάζεται πλέον επειγόντως να αναπτύξει ένα μεσομακροπρόθεσμο σχέδιο ριζικής αναπροσαρμογής του παραγωγικού της μοντέλου με στόχευση στους κλάδους υψηλότερης παραγωγικότητας όπως και την ενίσχυση των τομέων με εξωστρεφή προσανατολισμό. Έτσι, η ελληνική οικονομία θα αποκτήσει βάθος και η ανάπτυξη θα τροφοδοτείται όχι μόνο από την εγχώρια ζήτηση αλλά και από τις αγορές του εξωτερικού. Σημαντικό παράθυρο ευκαιρίας για κάτι τέτοιο, με συγκεκριμένο όμως χρονικό ορίζοντα, αποτελούν οι καθόλου ευκαταφρόνητοι πόροι που θα διατεθούν από την Ε.Ε. τα επόμενα χρόνια από το Ταμείο Ανάκαμψης για την ανασυγκρότηση και ανάκαμψη των οικονομιών της και τα άλλα Διαρθρωτικά Ταμεία.

Τα προβλήματα όμως δεν εξαντλούνται μόνο στον τομέα της οικονομίας.

Η Ελλάδα στις προσεχείς 2-3 δεκαετίες θα αντιμετωπίσει μίαν εντονότατη δημογραφική κρίση με οικονομικές, κοινωνικές και γεωστρατηγικές συνέπειες. Το πρόβλημα ξεκίνησε προπολεμικά, αλλά εντάθηκε μεταπολεμικά με τη μεγάλη φυγή των Ελλήνων προς κάθε γωνιά της γης και συνεχίστηκε  και στις μέρες μας. Επικεντρώνεται  δυστυχώς  σε άτομα αυξημένων προσόντων, διογκώνοντας την απώλεια. Τις επόμενες δεκαετίες αναμένεται να αυξηθεί δραματικά και το ποσοστό των ατόμων της «τρίτης ηλικίας» στο σύνολο του πληθυσμού.

Εξ άλλου και η σύνθεση του πληθυσμού θα υποστεί αναπόφευκτα σταδιακή αλλοίωση λόγω των συνεχών αφίξεων παράνομων μεταναστών από Ασία και Αφρική, οι οποίες δεν πρόκειται να σταματήσουν. Αντίθετα τα επόμενα χρόνια αναμένεται σοβαρή επιδείνωση των οικονομικών, πολιτικών και κοινωνικών συνθηκών στις χώρες προέλευσης που θα αυξήσει το κύμα φυγής προς την Ευρώπη, προς την οποία η Ελλάδα αποτελεί βολική πύλη εισόδου. 

Την ίδια ώρα, η χώρα αντιμετωπίζει σοβαρά και διαρκώς οξυνόμενα προβλήματα εθνικής ασφάλειας τα οποία έχουν ήδη λάβει  επικίνδυνες διαστάσεις, λόγω των συνεχώς κλιμακούμενων προκλήσεων κατά της Ελλάδας από την Τουρκία και των αμείωτων διαχρονικών  τουρκικών παραβιάσεων κάθε έννοιας διεθνούς νομιμότητας. Η εθνική ασφάλεια της χώρας δυστυχώς δεν εξασφαλίζεται πλήρως ούτε από την συμμετοχή μας στο ΝΑΤΟ ούτε στην Ε.Ε. Η ελπίδα να προχωρήσει η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση προς την κατεύθυνση μιας πολιτικής ένωσης που θα διαθέτει ξεκάθαρα στοιχεία κοινής εξωτερικής πολιτικής και άμυνας, σήμερα φαντάζει ως όνειρο θερινής νυκτός. Η Ελλάδα δυστυχώς μόνο συμμετέχοντας σε μια τέτοια ένωση θα μπορούσε να αισθανθεί ασφαλής απέναντι στην τουρκική επιθετικότητα. 

Το διεθνές περιβάλλον γενικότερα χαρακτηρίζεται από μεγάλη αστάθεια και αβεβαιότητα. Οι πρόσφατες εξελίξεις στην Ουκρανία  ρίχνουν  ακόμα πιο βαριά σκιά στο παγκόσμιο σύστημα και ειδικά την Ευρώπη και θα αναβαθμίσουν σημαντικά την διεθνή επιρροή της Τουρκίας.

Όσον αφορά στο οικονομικοινωνικό  μέτωπο της  Ε.Ε. που επηρεάζει άμεσα την Ελλάδα, σε μια Δ. Ευρώπη  ήδη αποδυναμωμένη από το Brexit, την οικονομική κρίση και το προσφυγικό, η ενεργειακή κρίση που θα προκληθεί λόγω της υποχρεωτικής, βίαιης απεξάρτησης από τη Ρωσία, θα οδηγήσει σε σοβαρότατη επιδείνωση σε όλα τα μέτωπα. Αν συνυπολογισθούν  και  οι περιορισμοί στις διαθέσιμες επιλογές από τη μη αναστρέψιμη πορεία ελέγχου της κλιματικής αλλαγής, η τυχόν ανάγκη τιθάσευσης οποιασδήποτε αναζωπύρωσης της πανδημίας  και οι τεράστιες ανατιμήσεις,  πέραν της ενέργειας και άλλων στρατηγικών πρώτων υλών και ειδών βασικής διατροφής λόγω  του εμπάργκο, θα καταστεί  ενδεχομένως αναπόφευκτη  και πάλι μια νέα μεγάλη έκρηξη των  δημοσιονομικών ελλειμμάτων για να αντιμετωπισθεί η βαθιά ύφεση.

Παράλληλα  η έκρηξη του πληθωρισμού που  θα προκύψει, θα μειώσει ακόμα περισσότερο τα πραγματικά εισοδήματα των Ευρωπαίων πολιτών και θα οδηγήσει σε μια δραματική  αύξηση των πιέσεων στο δημόσιο χρέος των συνήθως υπόπτων ευάλωτων μελών της ευρωπαϊκής ένωσης και ιδιαίτερα της ευρωζώνης.

Οι αναλυτές αναφέρουν επίσης ότι πρόσθετη ανησυχία προκαλούν οι αβεβαιότητες που δημιουργεί ο πόλεμος σε βασικές διεθνείς αγορές: ένα περιβάλλον ασταθών ροών κεφαλαίων, αστάθεια συναλλαγματικών ισοτιμιών και αυξανόμενο κόστος δανεισμού, ιδιαίτερα για τις λιγότερο ανεπτυγμένες και μεσαίου εισοδήματος αναπτυσσόμενες χώρες, με ορατό τον κίνδυνο να παρατηρηθούν σοβαρές δυσκολίες πληρωμής εξωτερικού χρέους.

Όλα αυτά θα επιδεινώσουν την οικονομία των χωρών της ευρωζώνης γεγονός που θα συμβάλλει και αυτό αρνητικά στη διεθνή ύφεση και στη περαιτέρω συρρίκνωση των ευρωπαϊκών εξαγωγών.

Αν οι προβλέψεις  αυτές επαλειφθούν, είναι προφανές ότι και η Ελλάδα θα υποστεί θανάσιμες παράπλευρες απώλειες. Άρα η ανάγκη εξεύρεσης αποτελεσματικών λύσεων γίνεται απολύτως επιτακτική. Οποιαδήποτε  σοβαρή προσπάθεια προς την κατεύθυνση αυτή καθιστά  απολύτως αναγκαία την   ενεργοποίηση και συστράτευση όλων των δυνάμεων του Ελληνισμού. 

Το δυναμικό της Ελλάδας

Παρά τα μεγάλα προβλήματα, η Ελλάδα διαθέτει σημαντικότατο δυναμικό, όντας παγκόσμια υπερδύναμη σε τρεις τομείς: τον πολιτισμό, τη διασπορά και τη ναυτιλία.

Στον τομέα του πολιτισμού, η λάμψη του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και των πάντα επίκαιρων επιτευγμάτων της ελληνικής αρχαιότητας στη διανόηση και τις τέχνες δεν έχει μειωθεί, παρά τις επιθέσεις που δέχεται στο πλαίσιο μιας γενικότερης κριτικής του δυτικού πολιτισμού και στο όνομα της πολιτικής ορθότητας.

Στα ισχυρότερα πλεονεκτήματα της Ελλάδας συγκαταλέγονται η οικουμενική διάσταση της ελληνικής γλώσσας, οι τέχνες, η φιλοσοφία, η συμβολή στις επιστήμες. Παραμένει πάντα επίκαιρη η τεράστια προσφορά της κλασσικής Ελλάδας στον δυτικό πολιτισμό με την ανάπτυξη ελεύθερων κοινοτήτων πολιτών με δημοκρατικούς θεσμούς, λαϊκή κυριαρχία, εξελιγμένες μορφές διακυβέρνησης με κοινωνικές και ηθικές αξίες.

Μια ακόμα εξαιρετικά σημαντική πολιτιστική κληρονομιά που είναι – συγκριτικά – ελάχιστα αξιοποιημένη από την Ελλάδα είναι το Διεθνές Ολυμπιακό Κίνημα που είναι το ισχυρότερο brand name παγκοσμίως. Η Ελλάδα όμως, δεν έχει καταφέρει να υπογραμμίσει επαρκώς τη σχέση των αξιών του Ολυμπισμού με το συνολικότερο πλαίσιο της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς.

Σε ότι αφορά στη Διασπορά, η Ελλάδα είναι η ευρωπαϊκή χώρα με τη μεγαλύτερη – αναλογικά – διασπορά πληθυσμού στο εξωτερικό. O αριθμός των Ελλήνων επιστημόνων που εκπαιδεύτηκαν στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό και εργάζονται σε ακαδημαϊκούς φορείς του εξωτερικού αλλά και σε δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς και εταιρείες, είναι τεράστιος. Μόνο στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι 35.000 Έλληνες εργάζονται ως πανεπιστημιακοί ή ερευνητές, ενώ άλλοι τόσοι περίπου δραστηριοποιούνται στην Ευρώπη. Επίσης, μεγάλος αριθμός ομογενών διαπρέπουν ως επιχειρηματίες και διευθυντικά στελέχη επιχειρήσεων, έχοντας ιδρύσει ή κατέχοντας σημαντικές θέσεις σε επιχειρήσεις παγκόσμιας εμβέλειας. Άλλοι ομογενείς διαπρέπουν επίσης ως ανώτατα στελέχη σε Διεθνείς Οργανισμούς.

Οι άνθρωποι των επιστημών, των τεχνών και της διανόησης στην ομογένεια διαθέτουν το σημαντικό πλεονέκτημα της επαφής με ιδιαίτερο τμήμα των κοινωνιών του εξωτερικού, το οποίο απαρτίζεται από ανθρώπους υψηλού μορφωτικού και οικονομικού επιπέδου. Το γεγονός αυτό καθιστά τους Έλληνες της διασποράς που δρουν στους χώρους αυτούς, ισχυρούς φορείς άσκησης επιρροής στις κοινωνίες του εξωτερικού και σε άτομα που συμμετέχουν σε κέντρα λήψης αποφάσεων.

Όσον αφορά στη Ναυτιλία, ο Ελληνόκτητος εμπορικός στόλος είναι ο μεγαλύτερος διεθνώς. Οι Έλληνες πλοιοκτήτες ελέγχουν το 20% της παγκόσμιας ναυτιλίας.

Το πρόβλημα είναι ότι ούτε η διασπορά ούτε η ναυτιλία αποτελούν υπαρκτά λειτουργικά δίκτυα διασυνδεδεμένων μονάδων. Για να ασκήσουν επιρροή αντίστοιχη του μεγέθους και των ποιοτικών τους χαρακτηριστικών απαιτείται η συγκρότηση τους με την μορφή οργανωμένων δικτύων. Θα είναι εθνικά σημαντικό να επιτευχθεί η μορφοποίηση των δυο δικτύων και να εξασφαλισθεί με συντονισμένες δράσεις η διασύνδεση και ανάπτυξη συνεργειών μεταξύ τους. Με αυτό τον τρόπο θα καταστεί δυνατή η μέγιστη δυνατή αξιοποίηση από την Ελλάδα των σημαντικών πλεονεκτημάτων που διαθέτει.

Το δυναμικό της Ελλάδας δεν εξαντλείται στα όσα αναφέρθηκαν ήδη: Η Ελλάδα είναι επίσης σημαντικός περιφερειακός ενεργειακός και μεταφορικός κόμβος. Θα είναι ιδιαίτερα σημαντική η αναβάθμιση της ισχύος της εάν επιβεβαιωθεί ότι είναι κάτοχος σημαντικών, αξιοποιήσιμων οικονομικά, αποθεμάτων υδρογονανθράκων. Η Ανατολική Μεσόγειος έχει εξελιχθεί σε ένα από τα πιο «καυτά» σημεία του πλανήτη. Αυτό δημιουργεί για την Ελλάδα σημαντικές νέες ευκαιρίες, με αποτέλεσμα η γεωπολιτική της θέση να έχει αναβαθμισθεί εντυπωσιακά. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τα τριμερή σχήματα (Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ και Ελλάδα-Κύπρος-Αίγυπτος) στα οποία η Αθήνα συμμετέχει δυναμικά.

Από τα παραπάνω προκύπτει ξεκάθαρα ότι η οποιαδήποτε εθνική στρατηγική πρέπει να έχει ως άξονες την όσο το δυνατόν καλύτερη αξιοποίηση των διαχρονικών επι αιώνες συγκριτικών της πλεονεκτημάτων: της ναυτικής παράδοσης, του πολιτισμού και της γεωγραφικής διασποράς του Ελληνισμού που λειτούργησαν από αρχαιοτάτων χρόνων ως αλληλοενισχυόμενα συγκοινωνούντα δοχεία. Μια τέτοια εξέλιξη θα συμβάλλει σημαντικά στην διεθνή αναβάθμιση της εθνικής της θέσης στο διεθνή συσχετισμό των δυνάμεων και μια ουσιαστική πρόσθετη γεωστρατηγική θωράκιση έναντι όποιων απειλούν την εθνική της ασφάλεια.

Στη διαδικασία αυτή, αποτελεί εθνική υποχρέωση και ανάγκη να συμμετάσχουν ενεργά και οι αστείρευτες δυνάμεις του παγκόσμιου ελληνισμού που, αν συστρατευθούν και κινητοποιηθούν αποτελεσματικά μπορούν να αποτελέσουν το πιο ισχυρό υπερόπλο. Άλλωστε και η ίδρυση του σύγχρονου Ελληνικού Κράτους δεν θα είχε ποτέ καταστεί δυνατή χωρίς την καθολική και καθοριστική κινητοποίηση της τότε ελληνικής Διασποράς.

Ενημερωθείτε εδώ για την αποστολή του Κόμβου.

 

Continue ReadingTο διεθνές περιβάλλον και οι σημερινές προκλήσεις για την Ελλάδα